کاوش موضوع بازار آب

بازار آب (تجارت آب یا مبادله آب)، یک مکانیزم مبادله حقوق استفاده از آب با ایجاد رقابت اقتصادی بر سر آن با هدف تخصیص بهینه و افزایش بهره‌وری مصرف آب است که در نتیجه کارکرد این مکانیزم مبادله، آب کافی به دست مصرف‌کننده‌ای که تکنولوژی بهینه مصرف آب را دارد و می‌تواند از آن بیشترین ارزش افزوده را خلق کند و سرمایه کافی به دست حق آبه داری که سرمایه و تکنولوژی لازم برای رقابت جهت بهینه‌سازی مصرف آب ندارد و برای کسب آن نیاز به سرمایه دارد می‌رساند. در چنین ساختاری مدیریت تخصیص آب با استفاده از این مکانیزم بر عهده کمیسیون‌ها یا بانک‌های آب محلی و کشوری تنظیم‌گر و بهینه‌ساز این بازارها است. اهداف و مفروضات نتایج اجرای مکانیزم بازار آب در صورتی محقق خواهند شد که در مرحله طراحی این بازار، با توجه به شرایط محلی، الزامات بازار آب کارای نسبی پیاده سازی شوند و در نتیجه، بازار آب تشکیل شده برای رقابت اقتصادی بر سر افزایش بهره‌وری مصرف آب تنظیم شود. شرایط تجارت آب در بازار، بسته به وضعیت حقوقی حقوق آب می تواند دائمی یا موقت باشد. برخی از ایالت های غربی ایالات متحده آمریکا، شیلی، آفریقای جنوبی، استرالیا، ایران و جزایر قناری اسپانیا طرح های تجارت آب دارند. برخی استرالیا را پیچیده ترین و موثرترین در جهان می دانند. بازارهای آب بر خلاف طرح‌های رسمی‌تر، محلی و غیررسمی هستند. در بازار آب مثل هر بازار دیگری برای نتیجه مطلوب دادن چهار پیش فرض و پیش زمینه دسترسی تقریبا کامل فعالان به اطلاعات، امکان رقابت تعداد بالای متقاضیان (یا مداخله تنظی‌گر برای ایجاد رقابت)، تضمین حقوق مالکیت و همچنین امکان ورود و خروج آسان و تقریبا بی هزینه فعالان اقتصادی به بازار (امکان احداث چاه و خرید آزاد حقابه برای استفاده از چاه) وجود دارد که هر کدام از بندها را می‌توان پیش یا پس از تشکیل بازار اولیه برقرار نمود تا بازار بهینه آب ایجاد گردد. برخی اقتصاددانان معتقدند که تجارت آب می‌تواند باعث تخصیص کاراتر آب شود، زیرا بازار مبتنی بر قیمت، به عنوان محرکی برای کاربران در اختصاص منابع از فعالیت‌های کم ارزش به فعالیت‌های با ارزش بالا، عمل می‌کند. مباحثاتی پیرامون میزان کارآمدی بازارهای آب درعمل، پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی طرح‌های تجارت آب و اخلاقیات اصول اقتصادی به کار گرفته شده در مورد منبعی مانند آب، وجود دارد. در کشورهایی که بازار آب اجرا شده، کمیسیون‌های آب ایالتی یا در سطح حوضه‌های آبریز اصلی و فرعی یا ترکیبی از این دو (مثل استرالیا) مسئولیت ایجاد این بازارها و مدیریت تخصیص آب را داشته‌اند. در کشورهایی مانند ایران که کسری مخازن آب زیرزمینی و بیلان منفی آب در بسیاری از دشت‌ها وجود دارد نیاز است نهاد تنظیم‌گر دولتی بازار به بازتخصیص بخش بزرگی از حقابه‌ها به محیط زیست و آبخوان‌ها بپردازد. برای انجام این مهم می‌توان با ایجاد نهادی جهت انجام اینکار، مدیریت خود بازارهای آب و منابع ملی آب در هر حوضه آبریز را بر عهده نهادی مثل صندوق و بانک آب محلی، به سان یک بانک مرکزی مدیریت کننده جریان تخصیص آب در بازار آب حوضه آبریز یا مدیریت یک بورس اوراق بهادار مستقل منطقه‌ای سپرده شود تا این نهاد علاوه بر تنظیم‌گری و رفع حالت‌های شکست و نارسایی بازار آب، با استفاده از منابع مالی که در نتیجه تنظیم‌گری بازارها، تعرفه گذاری و عملکرد به صورت یک بانک تخصصی توسعه‌ای حاصل می‌کند اهداف ذکر شده در بازتخصیص حقابه‌ها به آبخوان‌ها را به مرور تحقق بخشد. در ایالات متحده، تجارت آب اشکال مختلفی را به خود می‌گیرد که از پروژه ای تا پروژه دیگر متفاوت است و به تاریخچه، جغرافیا و دیگر فاکتورهای منطقه ای بستگی دارد. در بسیاری از ایالت‌های ایالات متحده غربی، حقوق آب بر مبنای دکترین «برداشت قبلی» یا «اولویت اول با کسی است که اول از همه شروع کرده باشد» استوار است. اقتصاد دانان معتقدند که این امر در مسیر تخصیص آب به ویژه با افزایش جمعیت‌های شهری و در زمان خشکسالی، ناکارآمدی (و عدم بهره‌وری) ایجاد کرده است. بازارهای آب به عنوان مسیری برای تصحیح این ناکارآمدی‌ها رواج یافته‌اند.... بیشتر در ویکی پدیا